Toplum içinde konuşurken kalbiniz hızla çarpıyor mu? Yeni insanlarla tanışmak sizi geriyor mu? Yoksa sadece kalabalık ortamlarda biraz çekingen mi hissediyorsunuz? Bu belirtiler hem utangaçlık hem de sosyal kaygı bozukluğu ile ilişkilendirilebilir. Ancak bu iki durum birbirine çok benzese de aslında hem tanı kriterleri hem de yaşamı etkileme düzeyi açısından farklılık göstermektedirler.
Utangaçlık Nedir?
Utangaçlık, kişinin özellikle sosyal ortamlarda ya da yeni insanlarla karşılaşma anlarında yaşadığı geçici bir çekingenlik ve gerginlik halidir. Bu durum genellikle hafif düzeydedir, zamanla azalabilir ve kişinin günlük yaşamını büyük ölçüde etkilemez. Utangaç bireyler, sosyalleşmek isterler fakat bu sürece alışmaları zaman alabilir.
Özellikleri:
- Genellikle geçicidir
- Yoğun bir kaçınma davranışı yoktur
- Günlük yaşamı sınırlayıcı değildir
- Kişi sosyal olmak isteyebilir, sadece alışması zaman alır
Sosyal Kaygı Bozukluğu Nedir?
Sosyal kaygı bozukluğu (sosyal fobi), bireyin sosyal durumlarda başkaları tarafından olumsuz değerlendirilme korkusu nedeniyle yoğun kaygı yaşaması ve bu durumlardan kaçınmasıdır. Bu bozukluk kişinin sosyal, akademik veya mesleki işlevselliğini ciddi şekilde etkileyebilir.
DSM-5’e Göre Sosyal Kaygı Bozukluğu Tanı Kriterleri:
- Bir veya birden fazla sosyal durumda (örneğin başkalarının gözü önünde konuşma, yeni insanlarla tanışma durumları) kişinin olumsuz değerlendirileceği korkusuyla belirgin bir kaygı duyması.
- Korkulan sosyal durumlara maruz kalındığında neredeyse her zaman kaygı veya korku tepkisi oluşması (bu, çocuklarda ağlama, öfke nöbetleri, donakalma veya içe kapanma şeklinde görülebilir).
- Bu sosyal durumların kaçınılması veya yoğun bir sıkıntıyla katlanılması.
- Kaygının kişinin gerçek tehlikesiyle orantısız olması.
- Kaygı ya da kaçınmanın 6 aydan uzun süredir devam etmesi.
- Bu kaygının, klinik açıdan belirgin sıkıntıya veya toplumsal, mesleki alanlarda işlevsellik kaybına yol açması.
- Kaygının başka bir sağlık durumuyla (örneğin titremeye neden olan bir nörolojik hastalıkla) daha iyi açıklanamıyor olması.
- Başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaması (örneğin otizm spektrum bozukluğu veya panik bozukluk gibi).
Utangaçlık, insan olmanın doğal bir parçası olabilir; ancak sosyal kaygı bozukluğu daha derin bir ruhsal problem olarak profesyonel bir müdahale gerektirebilir. Aradaki farkı bilmek hem kendinizi anlamanıza hem de gerekli adımları atmanıza yardımcı olacaktır.