TERK EDİLME ŞEMASI
Terk Edilme Şeması Nedir?
Terk edilme şemasına sahip olan kişi kişi bütün ilişkilerinin terk edilme ile noktalanacağına ve eninde sonunda yalnız kalacağına dair güçlü bir inanç taşır. İlişkinin ne kadar iyi gittiğinin önemi yoktur, bir gün kesinlikle karşı taraf onu bırakıp gidecektir. Bu kişilerin karşıya duydukları güven çok zayıftır ve ilişkiye bakış açılarına umutsuzluk hakimdir.
Terk Edilme Şeması Neden Ortaya Çıkar?
Terk edilme şeması genellikle erken çocukluk döneminde henüz kişi kendini sözel olarak ifade edemiyorken ortaya çıkar. Bu yüzden yetişkinlikte de şemaya ulaşmak daha zordur. Terk edilmenin iki türü vardır: bağımlılık temelli terk edilme ve tutarsızlık veya kayıp temelli terk edilme.
Aşırı korumacı bir ailede yetişmiş olmak bağımlılık temelli terk edilme şemasının ortaya çıkmasına neden olur. Şeması bağımlılık temelli olan kişiler tek başlarına yaşamayı bilmezler, temel ihtiyaçlarını bile gidermek için başkasına ihtiyaç duyarlar. Bu muhtaçlık da terk edilmekten korkmalarına sebep olur çünkü yalnız başlarına hayatlarını nasıl idame ettireceklerini bilmiyorlardır.
Ebeveyn ölümü, boşanma, alkolik veya istismarcı ebeveyn ve özellikle de anneyle kurulan duygusal bağda dengesizlik varsa, bu da tutarsızlık ve kayıp temelli terk edilme sınıfına girer. Bu kişiler yalnızlıktan korkmaz, yalnız yaşamayı iyi bilirler. Onları asıl korkutan terk edilme deneyiminin kendisidir.
Terk edilme şemasının ortaya çıkışında biyolojik yatkınlık da önemli bir rol oynar. Şemanın gelişmesi için diğer insanlara göre daha az ve hafif travmatik deneyimler yaşamak yeterlidir ancak yatkınlığı olan herkeste bu şema gelişecek diye de bir şey yoktur. Aynı zamanda hiç yatkınlığı olmayan kişiler de yalnızca çevresel faktörlerle terk edilme şeması geliştirebilirler.
Terk Edilme Şemasının Belirtileri Nelerdir?
Bu şemaya sahip bazı kişiler terk edilme deneyimini yaşamaktansa yalnız olmayı tercih ederler, yakın ilişkilerden kaçınırlar. Bazıları ilişki kurar ancak hiçbir zaman partnerine tam anlamıyla güvenmez, ilişkiye bazen kaygı bazen aşırı kıskançlık hakim olur. En ufak bir tartışma, bir söz, bir davranış bile terk edileceğine dair bir işaret olarak yorumlanır. Genelde kurulan romantik ilişkiler çok çalkantılıdır. Şema, kendi kendini doğrulatmak ve bilinen deneyimi tekrar tekrar yaşatmak ister. Bu yüzden kişi genelde duygusal olarak dengesiz, işinden veya yaşadığı yerden dolayı birlikte çok az vakit geçirebildiği, evli veya birden fazla partneri olan kişilerle birlikte olma eğilimi gösterir. Bazen de karşı tarafı sınamak için aşırı davranışlar gösterilebilir. Terk edilme kaygısıyla baş etmek için yapılan bu sınamalar da sonunda şemayı doğrular ve kişi terk edilir.
Terk Edilme Şeması ile Nasıl Baş Edilir?
Baş etmenin ilk yolu elbette ki şemayı anlamaktan geçer. Çocuklukta bu şemayı ortaya çıkartan sebepleri anlamak için şu an terk edilme ile ilgili yaşanan yoğun hislerin ilk ne zaman hissedildiğini hatırlamaya çalışmak -ki bu sözel yolla ya da imajlar şeklinde olabilir-, şemanın kaynağını bulmada ve onu anlamada yardımcı olacaktır. Geçmiş ilişkilerde tekrar eden örüntüleri anlamak; yeni bir ilişkide nelere dikkat etmeli, nelerden kaçınmalı sorularına cevap olabilir. Yalnız ve keyifli vakit geçirmeyi öğrenmek de bu süreçte çok önemli bir adımdır, yaşanan kaygıyı büyük ölçüde hafifletir. Duygusal olarak dengesiz eşlerden kaçınmak, daha tutarlı kişilerle ilişki kurmak ve bu ilişkilerde özel alanlara saygılı olup eşe bağımlı ve yapışık şekilde yaşamamak da şemayla baş etmeye yardımcı olacaktır. Elbette tüm bunların üstesinden tek başınıza gelmek zorunda değilsiniz. Profesyonel bir yardımla şemanızın üzerinde çalışabilir ve şemanızla baş edebilirsiniz. Sağlıklı ilişkiler kurabildiğiniz mutlu günler dileriz.